PROMOCIJA 36. BROJA BOKE

TRAJNA VRIJEDNOST U KULTURI HERCEG NOVOG I BOKE

Promocija 36. broja zbornika Boka održana je u hercegnovskoj biblioteci 22. 03. 2017. godine, a o novom broju govorili su prof. dr Ilija Lalošević, mr Đorđe Malavrazić i Nevenka Mitrović, direktor biblioteke.

Izvodi iz izlaganja

Nevenka Mitrović pozdravila je prisutne i zahvalila brojnim saradnicima: autorima radova, recenzentima i članovima Redakcije, koji se godinama angažuju na ovim važnim i zahtjevnim poslovima, ali i svim prethodnim urednicima i članovima redakcija od početka izlaženja, na njihovom nemjerljivom doprinosu visokom renomeu Zbornika.
     U bokeljskoj periodici, koja obuhvata više od 150 naslova: šematizama, kalendara, almanaha, godišnjaka, novina i časopisa, Boki pripada posebno mjesto i iz razloga što je jedan od rijetkih koji i danas izlaze. Prvi broj objavljen je 1969. godine, do 1989. još 20 brojeva, a nakon desetogodišnjeg prekida, 1999. hercegnovska biblioteka preuzela je publikovanje i uspostavila kontinuitet izlaženja do danas.
     Kvalitet, obim i posebno redovnost izlaženja, za poznavaoce stručne i naučne periodike, pravi je podvig u kulturi i za veće sredine nego što je Herceg Novi. Do sada je objavljeno više od 650 stručnih i naučnih radova, priloga, rasprava i prikaza, na više od 8000 stranica. Svi brojevi su digitalizovali i dostupni na portalu Biblioteke svima koji se sa različitih aspekata bave istraživanjem Boke Kotorske. Suština koncepcije, da sabira naučne i stručne radove, priloge i građu iz nauke, kulture i umjetnosti, odnosno: istorije, pomorstva, graditeljstva, crkvene istorije, običaja, bibliografije, biografije znamenitih Bokelja... i da podstiče na multidisciplinarna istraživanja regije Boke Kotorske, nije se mijenjala. Unapređenje se odnosi na tehničku ujednačenost pripreme i klasifikovanje radova prema UDK, uvođenje ključnih riječi i štampe u punom koloru, a postavljanjem viših kriterijuma i uvođenjem procedure tajnog recenziranja stvaraju se preduslovi za uključivanje u referensne međunarodne baze serijskih publikacija. Boka se čuva u brojnim naučnim bibliotekama, institutima i akademijama, a od prošle godine i u slavističkoj zbirci Kongresne biblioteke u Vašingtonu, što jeste izvanredna čast.
     Po ocjeni stručnjaka, koji u prestižnim serijskim publikacijama, afirmativnim prikazima predstavljaju sadržaj novih brojeva, zbornik Boka, ne samo da „neobaviještenima pruža mogućnost da svestranije upoznaju Boku Kotorsku“, već daje „stručne i pouzdane odgovore na mnoga pitanja koja je bogata prošlost ovog kraja ostavila nedorečenima“. Osmišljena da „nadomjesti nedostatak sistematičnog istraživanja i proučavanja bokeljskih tema“, nakon gotovo pet decenija „postala je najvažniji oslonac i izvor za svaku buduću istoriju Boke Kotorske, posebno Herceg Novog“. Više od 650 stručnih i naučnih radova, priloga, rasprava i prikaza, smještenih u koricama do sada publikovanih brojeva predstavljaju „malu naučnu biblioteku u kojoj se pojavljuju najraznorodniji i najrazličitiji tekstovi posvećeni istraživanju prošlosti i savremenosti“ Boke Kotorske, bez koje nijesu moguća buduća istraživanja ove, kulturno-istorijski, višestruko značajne regije. Vjerujemo da sa sigurnošću možemo ustvrditi da zbornik Boka jeste trajna vrijednost u kulturi Boke Kotorske i Herceg Novog.
     Povodom upokojenja mr Ilije Pušića, prvog urednika zbornika Boka, 36. broj sadrži nadahnuta i topla sjećanja, u formi in memoriam-a, iz pera njegovih dugogodišnjih kolega, arheologa i porodičnih prijatelja, dr Čedomira Markovića i mr Jovice Martinovića. Dužnost nam je da sa pijetetom podsjetimo na vrsnog poznavaoca kulturne prošlosti Herceg Novog i Boke Kotorske. „Upornost, znanje, istraživački duh, iskren odnos, potpuna predanost arheologiji i širok dijapazon interesovanja u izučavanju naslijeđenih kulturnih vrijednosti Boke Kotorske, od perioda praistorije i antike do srednjeg vijeka“, po mišljenju dr Čedomira Markovića, odrednice su njegovog profesionalnog rada. Za vrijeme provedeno na čelu Zavičajnog muzeja dao je značajan doprinos bogaćenju arheološke zbirke eksponatima, koji su najčešće poticali sa brojnih istraživanja kojim je rukovodio, ili u kojim je učestvovao. Na njegovu inicijativu, u okviru Zavičajnog muzeja osnovana je Galerija „Josip Bepo Benković“.
     U prvom broju Boke objavio je rad „Arheološki lokaliteti i stanje arheološke nauke u Boki Kotorskoj“, a kasnije na temelju brojnih istraživanja nastao je značajan broj saopštenja i stručnih rasprava, koje su objavljene u raznim stručnim i naučnim publikacijama. U izdanju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti objavljene su mu dvije monografske publikacije: Pećina Vranjaj, praistorijsko stanište iznad Herceg Novog (1999) i Preromanička umjetnost na tlu Crne Gore (2006).
     Kao aktivan član Društva arheologa Crne Gore i Odbora za arheologiju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti učestvovao je, sa zapaženim referatima i prilozima, na brojnim savjetovanjima, simpozijumima i kongresima arheologa Jugoslavije, a sa dr Čedomirom Markovićem i mr Jovicom Martinovićem uspješno je organizovao VII kongres Društva arheologa Jugoslavije u Herceg Novom 1966. godine. Sa istim saradnicima učestvovao je na dvomjesečnom arheološkom istraživanju polja Carine u Risnu. Ovaj važan arheološki lokalitet zaštitićen je od devastacije, zahvaljujući upravo rezultatima ovog istraživanja. Riječju, njegovo djelo jeste dragocjen doprinos arheološkoj nauci u Crnoj Gori.

Predstavljanje 36. broja povjereno je dugogodišnjim saradnicima, prijateljima Biblioteke i zbornika Boka, prof. dr Iliji Laloševiću i mr Đorđu Malavraziću.

Prof. dr Ilija Lalošević, redovni profesor na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta Crne Gore, predavač po pozivu na: Univerzitetu Pensilvanije (Filadelfija), Berkli univerzitetu (San Francisko), Getty Konzervatorskom institutu (Los Anđeles), Univerzitetu Sapienca (Rim) i milanskoj Politehnici (Odjeljenje Mantova). Autor je brojnih stručnih i naučnih radova, publikovanih u serijskim publikacijama i tri monografske publikacije: Kotorska tvrđava, zaštita i revitalizacija; Kostanjica, prirodno i kulturno nasljeđe; Fortifikacijska arhitektura Boke Kotorske venecijanskog perioda (15-17. v.) i dugogodišnji je član Redakcije zbornika Boka.
Prof. dr Ilija Lalošević predstavio je devet članaka 36. broja Zbornika.

- Zorica Čubrović je obradila veoma interesantan ugovor Ivana Volarića o izradi ikonostasa u crkvi Svetog Save u Morinju na osnovu dokumenata Istorijskog arhiva, i to ne samo pisanog dokumenta ugovora, sastavljenog pred carsko-kraljevskim notarom dr Jovanom Stefanovićem, nego i jako interesantnog plana ikonostasa, za koji možemo da kažemo da je gotovo rijetkost uopšte, a pogotovo u našim arhivima.
Dakle, radi se o jednom izuzetno reprezentativnom ikonostasu i o dokumentima sa mnoštvom novih podataka o slikaru Volariću, koji je rođen na ostrvu Krku, ali je dugo živio i radio u Boki Kotorskoj. Radio je portrete i ikone, a osim slikarskih izveo je i sve stolarske i drvorezbarske radove na pomenutom ikonostasu, koji je na sreću gotovo u potpunosti sačuvan.
Na osnovu ovoga što je koleginica Čubrović dala može se još dalje istraživati, a to u suštini jeste cilj naučnog rada, da daje mogućnost daljeg produbljivanja teme. U tom smislu je jako značajno da je u ovom radu, kao i u drugim radovima zastupljenim u Zborniku, prilježno i odgovorno primijenjen naučni aparat sa citiranjem i preciznim fusnotama, što omogućava budućim istraživačima da idu dalje i da se mogu vratiti na te dokumente.

- Rad Marine Odak Mihailović Predstava Svetog Trifuna na novcu srednjovijekovne komune Kotora u sastavu države Nemanjića je kvalitetan rad. Koleginica Mihailović, poput don Iva Stjepčevića, iznosi na desetine fusnota, čak 55, od kojih su neke i jako opširne i daju veliku mogućnost budućim istraživačima. Rad je na nekih 5-6 stranica, ali to ne umanjuje njegov značaj.

- Članak Ljiljane Stošić Zagonetan lik na ikoni Krunisanje Bogorodice iz manastira Banja kod Risna donosi jedan interesantan detalj, jedno svojevrsno fokusiranje pažnje autorke na jedan, za nekog istraživača, beznačajan detalj, u uglu na jednoj kompoziciji ikone škole Dimitrijević-Rafailović iz manastira Banja. Autorka prije prelaska na proučavanja te ikone i tog lika, daje i jedan pregled aktivnosti bokokotorske slikarske škole Dimitrijević-Rafailović, počev od Dimitrija Daskala pa do njegovog sina Rafaila Dimitrijevića i na kraju do unuka koji je očigledno i bio autor ove ikone, Petra Rafailovića.

- Članak doktora Gorana Komara govori o crkvama Presvete Bogorodice i Svetog arhiđakona Stefana u starom gradu Novom. Herceg Novi je imao te dvije crkve i to se iz istorijskih izvora zna. Postavlja se pitanje njihovog položaja, vjerovatno da je crkva Svetog Stefana bila na mjestu današnjeg Svetog Jeronima, odnosno na trgu između Svetog Jeronima i zvonika. S druge strane, imamo i crkvu Presvete Bogorodice koja je sigurno postojala, dakle otvorena pitanja na koja nas doktor Goran Komar podsjeća.

- Rad koleginice Olivere Doklestić i kolega građevinskih inžinjera Željeznički mostovi u hercegnovskoj opštini je veoma interesantan. Dao je, ne samo istorijat i lokacijsko određenje, već i konstruktivne elemente sačuvanih željezničkih mostova, od kojih jedan i nije željeznički, ali je uvršten sa punim opravdanjem, i ocjenu stanja tih konstrukcija.

- Kolega Milijan Dimitrijević je pažljivo posmatrajući ostatke nekih kamenih blokova uspio da ih identifikuje kao djelove antičkih fortifikacija i da samim tim to dokumentuje i skrene pažnju na tu kategoriju baštine.

- Članak Jova Mandića Razvoj i elektrifikacija Herceg Novog i okolice sadrži obilje korisnih podataka i velika je sreća kad se neko od profesionalaca prisjeti svojih znanja i stavi ih na papir. To je zaista građa koja će jednog dana nekom istraživaču itekako dobro doći.

- Slično je i sa prilogom koji donose Dušan Medin i Vanesa Budimić Vuković o zapisu stabala nasađenih u Petrovcu Nika Lukina Perazića, koji je ostavio jedno izuzetno bogato pisano nasljeđe, hroniku i rukopise o brojnim temama.

- Prikaz Milana Milanovića Jedno staro zavještanje kod manastira Savina, kruševička zavjetna večera, govori o jednom starom običaju, koji se obnovio nakon neke duže pauze i to je ponovo u duhu integriteta kulturne baštine.

„Ovaj broj Boke dao je čitav jedan dijapazon tema, počev od te nesumnjive, tvrde kulturne baštine u sistemu graditeljskog nasljeđa, preko istorije umjetnosti, hortikulture, pa sve do nematerijalne kulturne baštine“ rekao je profesor Lalošević na kraju izlaganja.

Mr Đorđe Malavrazić, novinar, esejista i teoretičar medija, dugogodišnji glavni i odgovorni urednik Radio Beograda 2, programa kulture i umjetnosti, autor razgovora sa istaknutim domaćim i svjetskim estetičarima filozofima. Jedan je od osnivača Festivala dokumentarne radiofonije (FEDOR), inicijator Radionice zvuka i priređivač knjige „Gornji bezdan zvuka – Neda Depolo“ i dvojezičnog kataloga o kulturnom radiju „Elitizam za sve“.

Mr Đorđe Malavrazić izlaganje je započeo konstatacijom „Boka je, od početne 1969. godine do danas, postala suštinska publikacija ovog kraja. U njoj se naša nevjesta Jadrana ogleda, ne samo kao specifična geografska, nego i kao osobena kulturna određenost, kao novi kvalitet koji je dobijen spajanjem i specifičnom mješavinom različitih kulturnih uticaja“.
Govoreći o kvalitetu časopisa istakao je „Kriterijumi se ne smanjuju a tekstovi ne honorišu“, jer „autori imaju i drugu vrstu satisfakcije zbog koje se odlučuju na saradnju i čak je veoma žele, a to su satisfakcije nematerijalnog, moralnog karaktera“. „Vjerovatno je i stvar prestiža svrstati sebe među saradnike Boke i održati se u tom rangu“.

- Rad istoričara Vasilja Jovovića je jedna veoma dokumentovana analiza načina na koji je periodika u Boki Kotorskoj i na tlu tadašnje Crne Gore pratila, opisivala naknadno i procenjivala period vladavine Nemanjića u Boki Kotorskoj. Početna godina ove analize je 1835. kada se pojavila i prva periodična publikacija, literarni almanah Grlica, pokrenut u Cetinju. Jovović u svojoj analizi pokazuje da je periodika u Boki pretežno izražavala srpsku kulturnu i političku svest.

- Tema rada Dragana Roganovića i Vesne Jovović je Valorizacija zelenog fonda na području Kotobilja u Herceg Novom. Autori su veoma studiozno i akribično proučavali drveće i zimzelenu vegetaciju koja tu raste, zatim ukupan broj drveća, vrste gljiva i insekata koji bi mogli da budu pretnja tom drveću.

- Rad Malteški vitezovi u borbama za oslobođenje Herceg Novog 1687. autor je napisao na osnovu podataka sadržanih u delu Bartolomea dal Poca, koji je i sam bio pripadnik vitezova Svetog Jovana. Dakle, u ovom tekstu zastupljen je malteški ugao gledanja na tu veliku bitku u kojoj je učestvovao relativno mali broj Maltežana kao pripadnika Svete lige – koalicije hrišćanskih naroda. Svega stotinu, ali kako Dal Poco ističe veoma hrabrih i veštih ratnika, onih koji ne odstupaju.

- Zoran Rakić, istoričar umetnosti, u svome radu Bokokotorski zograf Dimitrije Daskal Rakić smatra da je povoljan ekonomski i ukupan društveni razvoj posle ne samo poraza nego i odlaska Turaka, doprineo novom procvatu umetnosti u Boki Kotorskoj. Ovaj rad, koji je izuzetnog kvaliteta, bogato je podržan fotografijama dela Dimitrija Daskala, koje je načinio Aleksandar Rafajlović.

- Vlado Bijelić nam skreće pažnju na delo Ernesta Stipanića, jednog izuzetnog matematičara koji je rodom iz Boke Kotorske a bavio se, sve do smrti 1990. godine, filiozofijom i metodologijom prirodnih nauka, a odatle i delom Ruđera Boškovića. I gledano Stipanićevim očima Bošković nam se otkriva kao značajna internacionalna figura mislilačka 18. veka.

- Tekst Milice Križanac i Amera Sulejmanagića Ikonijski, mamelučki i osmanlijski novac iz katedrale Svetog Tripuna u Kotoru govori o tom novcu koji je pronađen prilikom sanacije nakon razornog zemljotresa 1979. godine. Prosto je zadivljujuće koliko su mnogo zaključaka o trgovačkim putevima i ekonomskim tokovima minulih istorijskih vremena izveli rekonstrukcijom ovi proučavaoci novca.

- Ljubo Mačić je u Istorijskom arhivu u Kotoru istraživao poreske spise načinjene za vreme šestogodišnje vladavine Francuza u Boki Kotorskoj početkom 19. veka. Rezultate tog istraživanja Mačić nam predočava nešto u svojim komentarima, a čak i više u dešifrovanju rukopisa i čitkom štampanju imena tadašnjih kućevlasnika i iznosa poreza koji su oni plaćali.

- O porodičnim vrednostima govori tekst Čabe Mađara Prilog za biografiju Adorjana Magyara. To je tekst biografskog karaktera, koji je Čaba posvetio svome ocu koji se zamerio italijanskim okupacionim vlastima, jer je dugo ignorisao njihov zahtev da skine ćirilični natpis imena hotela iznad ulaza - Hotel Plaža Zelenika. Ovo uzbudljivo štivo predstavljam ovde kao roman jednog života i štaviše jedan više nego zanimljiv porodični roman.

Govoreći o prikazu Ane M. Zečević o zborniku radova o paštrovskoj i budvanskoj muzičkoj tradiciji, on je napomenuo „da su ova ostvarenja predstavljena i u Beogradu na prošlogodišnjim danima Paštrovića, i to uz lepa muzička izvođenja.

Predstavljanje zbornika Boka 36 mr Đorđe Malavrazić završio je riječima: „Dosadašnji i sadašnji visoki nivo zbornika Boka ne bi bio moguć bez potpune predanosti, požrtvovanja i nadasve ljubavi ljudi iz Gradske biblioteke i čitaonice Herceg Novi prema svom gradu i prema naučnoj knjizi. Ezra Paund je govorio da samo ono što se radi s ljubavlju ostaje, sve ostalo je šljaka“.

БОКА 36